Lufta kundër pushtuesëve turq dhe fitoret e korrura që sollën
çlirimin e vendit, krijuan kushtet e favorëshme për formimin e shtetit shqiptar
të pavarur.
Lidhja shqiptare e Lezhës, e themeluar më 1444, që shërbeu për forcimin dhe
zgjerimin e frontit të luftës kundër pushtuesve turq, ishte vetëm një aleancë
politike dhe ushtarake midis zotërve feudale shqiptarë. Bujarët, të cilët morën
përsipër të ndihmonin luftën me ushtri dhe me të holla, i ruajtën për vehte në
zotërim e tyre të drejtat feudale si edhe të drejtën të largoheshin nga lidhja
pa pësuar asnjë ndëshkim apo sanksion. Skënderbeu qe kryetar i Lidhjes vetëm
përsa i përkiste luftës së përbashkët kundër turqve osmanllij dhe nuk mund të
ndërhynte në administrimin e zotërimeve të tjera. Ai qe zot feudal vetëm në
zotërimin e vet dhe komandant i ushtrisë së Lidhjes shqiptare.
Por Lidhja e Lezhës, e cila i dha
Skënderbeut në vitet e para një mbështetje të
rëndësishme për luftën me sukses kundër
shkelësve turq, nuk ishte më në gjëndje t'u
përgjigjej detyrave të reja. Partikularizmi i bujarëve
dhe e drejta e imunitetit që ata ruanin me xhelozi, e bë
një pengesë për zhvillimin e mëtejshëm të
luftës, e cila kërkonte mobilizimin e të gjitha forcave
njerëzore dhe burimeve materiale të vendit, gjë që
mund të bëhej vetëm me përqëndrimin e
pushtetit politik. Pavarësia e veprimeve që ata gëzonin
dhe e drejta që ruanin për t'u larguar nga Lidhja shqiptare,
sidomos në momentet më kritike, ishte një rrezik i
përhershëm për Skënderbeun që kishte
përgjegjësinë kryesore të luftës, aq më
tepër kur qëndrimin e lëkundshëm të
bujarëve e shfrytëzonin, bile e nxitnin fuqitë armike,
turqit dhe venedikasit.
Nevoja e zhvillimit të mëtejshëm
të luftës së madhe, në të cilën u
angazhuan shqiptarët, e bënë Skënderbeun të
thyente partikularizmin e feudalëve. Pikëmbështetje
për këtë u bë rritja e prestigjit dhe e autoritetit
të tij që erdhi si pasojë e luftës së
drejtë dhe e fitoreve ushtarake. Ushtria shqiptare që u
formua për nevoja të mbrotjes, u lidh nga pikëpamja
organizative direkt me komandantin e vet. Përveç
Arianitëve dhe Dukagjinëve, zotërimet e të
cilëve kishin qëndruar deri diku edhe më parë
jashtë kontrollit të turqve, bujarët e tjerë i
kishin dëbuar nga domenet e tyre spahijtë turq dhe i
gëzonin këto domene vetëm në sajë të
fitoreve që po korrte ushtria shqiptare nën udhëheqjen e
Skënderbeut. Të dobët dhe të
përçarë, ata ishin të varur nga Skënderbeu,
pasi pa përkrahjen e tij nuk mund t'i rezistonin dot furisë
turke. Edhe feudalë të mëdhenj si Topiajt, Muzakët,
Stres-Balshët, e kishin lidhur tashmë fatin e tyre me
atë të Skënderbeut. Muzakët, për
shembëll, të cilët e kishin shtënë në
dorë Beratin pas fillimit të kryengritjes së
përgjithëshme të Skënderbeut, kur forcat shqiptare
më 1450 ishin të angazhuara në luftën e
Krujës, e humbën përsëri qytetin e tyre të
rëndësishëm dhe për të rifituar u duhej prap
ndihma e Skenderbeut. Në interes të luftës dhe kur fati
i saj ishte në lojë, Skënderbeu nuk i përfillte
privilegjet e feudalëve partikulariste. Gjatë veprimeve
ushtarake ky i shkeli kufijtë e dorreneve të tyre. Në
keshtjellat e feudalëve aleatë vendosi garnizone ushtarake
besnike, gjë që prekte të drejtat e tyre të
imunitetit. Nevoja për të mbushur radhët e ushtrisë
shqiptare që dëmtohej dhe pakësohej gjatë luftimeve
me turqit, e shtynë Skënderbeun të mobilizonte
ushtarë me inisiativën e vet, sidomos në zotërimet
e feudalëve të dobët e fqinj. Kështu
dalëngadalë dhe njëri pas tjetrit zotërimet e
feudalëve të vegjël filluan të shkriheshin ose
të "aneksoheshin", siç shkruan bujari shqiptar Gjon Muzaka,
në principatën shqiptare të Skënderbeut.
Një etapë të
rëndësishme në këtë drejtim shënoi
fitorja e madhe që korri Skënderbeu nën muret e
Krujës. Prestigji dhe autoriteti që ai siguroi nga kjo fitore
si brënda ashtu dhe jashtë vendit e eklipsoi edhe më
tepër autoritetin e bujarëve aleatë. Në fakt, edhe
bujarët Topia, Muzakaj, Stres-Balshë, e humbën ca nga ca
profilin e tyre si zotër feudalë të pavarur. Pasojë
e këtij proçesi qe shkrirja e këtyre zotërimeve
feudale së bashku me atë të Kastriotëve, në
një njësi shtetërore me vehte duke formuar kështu
shtetin shqiptar të pavarur, nën udhëheqjen e
Skënderbeut. Në këtë shtet kufijtë e
mëparshëm të shumë zotërimeve feudale tani
në fakt nuk ekzistonin më.
Ky proçes, i cili tani vetëm sapo kishte filluar, vazhdoi në mënyrë të
pandërprerë në vitet e mëvonëshme. Skënderbeu nuk i kurseu as bashkëpuntorët dhe
të afërmit e vet. Bujari Gion Muzaka shkruan se Skënderbeu "pasi u bë
kryekomandant i zotërijve të Shqipërisë... vendosi të shtinte në dorë gjithë
vendin... Ai vuri në burg zotërijtë Gjon dhe Gojko Balsha... dhe ua mori shtetin
e tyre që ishte midis Krujës dhe Lezhës, zotit Moisi Komnenit i mori shtetin që
ishte në Dibër... Dhe pasi vdiq im atë, na mori neve Tomoricën dhe Myzeqenë e
Vogël dhe po ashtu ua bëri edhe zotërijve të tjerë, por ata s'kishin se ç'të
bënin sepse ai kishte në dorë ushtrinë dhe ata kishin gjithmonë turkun mbi
krye".
Kjo politikë shkaktoi pakënaqësinë në radhët e feudalëve të mëdhej. Të
pafuqishëm për ta penguar forcimin e autoritetit të Skënderbeut, disa prej tyre
filluan të largoheshin nga Lidhja shqiptare, dhe kërkuan mbështetjen e Venedikut
ose përkrahjen e Napolit, ose edhe kaluan në tradhëti të hapët, duke u bashkuar
me turqit. Kështu, pas fitores së Krujës, Skënderbeut iu desh të përballonte
edhe rrezikun e brendshëm që lindi nga largimet dhe tradhëtitë e aleatëve. Në
përfundim të luftës kundër feudalëve separatistë, Lidhja shqiptare e Lezhës
pothuajse e humbi krejt kuptimin e vet. Shteti shqiptar që erdhi duke u rritur e
forcuar, mori përherë e më tepër karakterin e një shteti të përqëndruar.
Me gjithë shtrirjen e shtetit shqiptar në një teritor që përfshinte pak a
shumë krahinat e Shqipërisë së mesme, Skënderbeu nuk mundi t'i shkrinte dot në
shtetin e vet dy nga zotërimet më të mëdha të vendit, ato të Dukagjinëve dhe
Arianitëve. Zotërit e këtyre zotërimeve e ruajtën të drejtën si sundimtarë më
vehte edhe më vonë. Më 1448, gjatë nënshkrimit të paqës me Republikën e
Venedikut, kundër së cilës luftuan edhe vëllezërit Pal e Lekë Dukagjini, këta
nuk pranuan të merrnin pjesë së bashku me Skënderbeun në bisedimet me delegatët
venedikas dhe nënshkruan me republikën një paqë të veçantë. Gjergj Arianiti
gjithashtu vazhdoi ta konsideronte Skënderbeun si një aleat, pa iu nënshtruar
vullnetit të tij.
Përpjekjet e Skënderbeut për
të nënshtruar feudalët e mëdhej dhe për ta
përqëndruar pushtetin në duart e tija, nuk drejtoheshin
aspak kundër vetë rendit feudal. Skënderbeu ishte armik
vetëm i feudalëve partikularistë shqiptarë sepse
privilegjet e tyre dëmtonin çështjen kryesore në
ishte lufta kundër turqëve. Në luftën kundër
partikularizmit feudal, Skënderbeu u mbështet në
shtresën e feudalëve të vegjël të dalluar
në luftë, të cilët i përkrahu, duke u
dhënë me duart e tij, feude në formë pronash.
Skënderbeu krijoi kështu nga njëra anë kuadro
ushtarake besnike në luftën kundër turqve, e nga ana
tjetër një mbështetje të sigurtë në
përpjekjet për t'ua pakësuar pushtetin bujarëve
të vjetër feudalë.
Shteti shqiptar nën udhëheqjen e Skënderbeut, duke u rritur në një ambient
luftash të vazhdueshme, pati në organizimin e vet, një karakter kryesisht
ushtarak. Gjithë kujdesi i Skënderbeut dhe i bashkëpuntorëve të tij iu kushtua
ushtrisë dhe ndërtimit të fortifikimeve. Administrata shtetërore me aparatet e
saj të veçanta (financë, rekrutim, etj.), kryente funksione që i shërbenin drejt
për së drejti luftës.